كشور ایران به دلیل قدمت بالا و گذشته ای سرشار از فرهنگ غنی، از جمله كشور هایی است كه در هر نقطه آن قومیت و فرهنگ منحصر به فردی را می توان دید. تجمع اقوام در ایران از نشانه های وحدت ملی و یك دلی همه اقوام با همدیگر است. آن ها زبان های مخصوص، سنتهای خاص و البته لباس های خود را دارا هستند که تمام آن ها به ارزشمندی کشور کمک می کند. اگر این لباس ها را بشناسیم به راحتی می توانیم لباس محلی ایران را تشخیص داده و بگوییم که کدام لباس مربوط به کدام ناحیه می باشد.
پوشش در میان اقوام ایرانی اغلب به گونه ای بوده است که بر زیبایی و زینت وی افزوده، راحت بوده و از انسان در برابر سرما و گرما، باران و یا آفتاب سوزان محافظت می کند. تنوع پوشش در میان اقوام ایرانی را از گذشته دور می توان مشاهده کرد. در ادامه به معرفی پوشش برخی از اقوام ایرانی می پردازیم.
پوشش آذری
لباس اصیل آذربایجانی نشاندهنده وضعیت تأهل و سن میباشد که رقص آذربایجانی با لباس آذربایجانی به اجرا درمیآید. از قرن بیستم به بعد، لباس آذربایجانی در شهرها کاربرد خود را از دست داده و حالت مدرنیته به خود گرفتهاست؛ ولی عموماً در مناطق عشایری و روستایی و مناطقی که اهالی آذربایجانی سکونت دارند، به مانند سابق کارکرد خود را حفظ کردهاست.
پوشش بلوچی
در جنوب شرق ایران سوزندوزیهایی با عنوان بلوچ دوزی، سیاه دوزی و خامه دوزی کاربرد فراوانی در طراحی و تزئین لباس سنتی اقوام در این منطقه دارند، که هر کدام از سوزندوزیهای نواحی مختلف ایران معرف یک قوم و فرهنگ میباشند. که از نظر استفاده در الیاف و روشهای دوخت، پارچهی مورد استفاده و ابزار کاملا باهم متفاوت هستند. آنچه که مورد توجه میباشد این است که بیشتر تکنیکهای سوزن دوزیها بسیار مشابه بلوچ دوزی است، شاید بتوان سوزن دوزی بلوچ را مادر سوزن دوزیهای ایرانی معرفی کرد.
پوشش ترکمن
پوشاک ترکمن ها معمولا از موادی از جمله ابریشم، پوست، کتان و پنبه ساخته می شود. اما جنس پوشش اصیل ترکمن ها از ابریشم بود و نوع زنانه و مردانه نیز تفاوتی چندانی ندارد. از انواع پوشش ترکمن ها می توان به تن پوش، پالتو یا پالتون، قبا یا روپوش، چاتال، یاپینجا یا پوشش بدون آستین اشاره کرد.
پوشش خراسانی
لباس مردم خراسان سهگانه که در گذشته نه چندان دور خراسان بزرگ نامیده میشد از قدمت چند هزار ساله ای برخوردار است که خوشبختانه در بیشتر شهرهای این سرزمین با وجود تحولات تاریخی پر فراز و نشیب ایران حفظ کرده و سینه به سینه به نسلهای بعد انتقال دادهاند.
سرپوش یا کلاه پوششی است که مردان خراسان مورد استفاده قرار میدادند این سرپوش از جنس نمد با بغلهای لبهدار بوده، این کلاهها در مناطق مختلف متغیر بودهاست. مندیل، کلاه شاپوری، کلاه قرص و عرقچین از انواع این کلاه ها می باشد. جلیقه، پیراهنی از کرباس به رنگهای سفید و خاکستری است. این پیراهن بدون یقه و جلو بسته بوده که فقط بالای آن دو یا سه دکمه داشتهاست. نیمه تنه، مانند کتهای امروزی بوده و شلوار که جنس آن از کرباس و رنگهای متفاوت و پاچههای آن گشاد است.
پوشاک محلی زنان خراسان در گذشته شامل سه بخش کلی سرپوش زنانه، تنپوش زنانه و پاپوش زنانه بودهاست که هر یک از اینها نیز خود شامل قسمتهایی بودهاست. پیراهن، پاچین، جلیقه، شال کمر، دامن، جومه، گیوه، ارسی و گالیش ازانواع این پوشش به شمار می آید.
پوشش عربی
پوشش عربی در مردان شامل دشداشه، خاچیه و چفیه می باشد و در زنان شامل عبایه یا چادر عربی، شیله، نفنوف، الباس نوعی شلوار، ثوب لباس توری، بوشیه یا روگیر، می باشد.
پوشش گیلکی
پوشش زنان و حتی مردان در شمال کشور و در استان گیلان بسیار رنگارنگ است. ترکیب رنگ هایی که از طبیعت سرسبز و پر گل این خطه الهام گرفته در لباس محلی این منطقه دیده می شود. مردان در پوشش لباس خود، جلیقه، کت، شلواری تیره رنگ به نام های شلوار چروداری، قدک، تنگ تومان و دیج، پای افزار یا کفشی بومی، کلاه و در نهایت کولا و شولا می پوشند. کولا و شولا نوعی نمد است که چوپانان می پوشند. کلاه نمدی، کلاه ترک دار تالشی و کلاهی از پوستین بره از انواع کلاه های مردم این ناحیه است. مردان در غرب گیلان، شلوارهایی با پاچه های تنگ و در شرق گیلان با پاچه ها راسته می پوشند.
لباس محلی زنان گیلانی را به ۳ بخش شرق، غرب و مرکز گیلان تقسیم می کنند. لباس شرق گیلان معروف به لباس قاسم آبادی است. لباس زنان در غرب تالشی نام گرفته و در مرکز گیلان به آن رسوخی می گویند. با این حال در تمام این لباس ها، دامن های شلیته و پرچین بلند با جلیقه های پولک دوزی شده دیده می شود. روسری ها به رنگ روشن و سفید بوده، شلوار و چادر کمر می پوشند. در زیر روسری سربند یا لچک نیز بسته می شود. پیراهن زنان گیلانی، عموما به رنگ قرمز است که در دو طرف چاک داشته و بر روی آن یراق دوزی و چرخ دوزی نیز می شود.
پوشش لری
دختران و بانوان لرستان برای سر خود از پوششهای متنوعی به نام سروَن یا همان سربند استفاده میکنند که تنها قسمتی از موهای سر آنها را در برگرفته و گیسوانشان از کنار گوشها روی شانهها آویزان است. آنها جلوی سرون خود را با قطعههای طلا یا نقره و مهرههای نفیس و زیبا تزیین میکنند. همینطور تره و کلونی یا روسری، کت یا چادر، عرق چن یا کلاه، کراس یا تن پوش، بال کل یا لباس آستین کوتاه، یال یا کت مخملی و آژیه یا نوعی کفش استفاده می کنند. مردان نیز ستره یا قبا، کلاه نمدی، شال، کپنک یا قبای نمدی، کیوه یا نوعی کفش و چوگا یا بالاپوش بر تن می کنند.
وجود تنوع در پوشش اصیل ایرانی بیش از هرچیز لزوم تاکید فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی را بر وجود حق آزادی در انتخاب پوشش بیان می کند و همینطور از سازگاری آن با طبیعت و پویش های فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و اقتصادی مردمان خود حکایت دارد. تنوع در رنگ، طرح و سلیقه به وفور در آن یافت می شود و بهترین معیار برای سنجش هویت و شخصیت یک پوشش اصیل ایرانی است.