هندوانه گونه‌ای بوته و میوه از تیره کدوییان و دسته صیفی‌جات است که در جالیز رشد و نمو می‌کند. خاستگاه آن آفریقای جنوبی است. گیاهی بزرگ، پهن و یک ساله و یک پایه است. ساقه خزنده و برگ‌های پهن و کرک‌دار با بریدگی‌های ژرف و گل‌های سفید یا زرد دارد. آن را به چم میوه درشت خوردنی‌اش می‌کارند که گونه ای ویژه از سته با پوستی کلفت و بی هیچ بخش‌بندی است. پوست هندوانه، کلفت، صاف و سبزرنگ است و بیشتر راه‌راه‌هایی به رنگ سبزتیره یا نقاط زردرنگ دارد. گوشت آن شیرین و آبدار و کمابیش به رنگ سرخابی پررنگ یا صورتی است. گاهی هم گوشت آن به رنگ نارنجی، زرد یا سفید است. دانه‌های زیادی دارد که شاید سفید و نرم یا سیاه و سخت باشند.
این محصول درکشور ما در بهار در شهرهای جیرفت و کهنوج، میناب، ایرانشهر و دزفول، در تابستان در دامغان، ورامین، سمنان، مشهد، اصفهان، همدان، تبریز، میاندوآب، در پاییز در دزفول و زمستان در میناب، جیرفت و کهنوج تولید می‌شود.
در روستای جیجان فرایند کشت هندوانه دیم و بدون مصرف آب را مشاهده خواهید کرد. در شرایطی که برخی محصولاتی مانند هندوانه را تولید می‌کنند و مقدار زیادی از منابع آب را هدر می‌دهند، برخی از روش‌های کشاورزی سنتی در ایران وجود دارند که می‌توانند جایگزینی برای این وضعیت و مدیریت درست منابع آبی باشند.
هنداونه دیمی در فصل بهار مورد کشت قرار می گیرد. این گیاه نیازمند نور خورشید است، بنابراین باید در مکانی با نور کافی کاشته شود. دمای مطلوب برای کاشت این گیاه 20 تا 27 درجه سانتی‌گراد است. این گیاه نیازمند خاکی سبک و حاصلخیز مانند خاک شنی است.
در برخی از روش های کشت دیم هندوانه، کشاورزان آب حاصل از بارش باران در فصل بارندگی را به سمت زمین‌های خود هدایت می‌کنند تا زمین برای فصل کشت – اوایل خرداد – رطوبت کافی را جذب کند. سپس با کاشت تخم محصولات مختلف مثل هندوانه، کدو، خربزه، گوجه فرنگی، آفتابگردان و… این گیاهان به شکل هوشمندانه آب مورد نیاز خود را از زمین دریافت می‌کنند و در پایان تابستان و اوایل مهر ماه به ثمر می‌نشینند.
هندوانه طالب آب و هوای گرم و فصل رشد طولانی است، و به رطوبت زیاد هوا خیلی حساس نیست. اما در نواحی مرطوب بیماری های برگ شایع تر از نواحی خشک است. بنابراین هندوانه مخصوص مناطق دارای تابستان طولانی و گرم و خشک تا نسبتاً مرطوب است.
هندوانه به دو صورت بذر و نشاء کشت می گردد.درجه حرارت مناسب برای جوانه زنی زمانی است، که دمای خاک در حدود 35 درجه سانتی گراد باشد. در دمای خاک کمتر از 21 درجه سانتی گراد، روند جوانه زنی کند می شود. اما در دمای 25 درجه سانتی گراد طی 5 روز سبز خواهد شد. در دمای خاک کمتر از 15 درجه سانتی گراد، بذور جوانه نمی زنند. حداکثر سرعت جوانه زنی در دمای 35 درجه سانتی گراد اتفاق میافتد.
از مرحله جوانه زنی تا شروع گلدهی، گیاه برای رشد ساقه و توسعه پوشش برگی، نیاز عمده ای به ازت و فسفر دارد. در مرحله تشکیل میوه هندوانه، نیاز به سه عنصر اصلی ازت، فسفر و به خصوص پتاسیم و همچنین ریزمغذی ها،افزایش میابد، البته نباید در مصرف کود های ازته افراط کرد، زیرا مصرف بیش از حد ازت بر اندازه، رنگ و مزه و درصد مواد جامد میوه هندوانه اثر منفی می گذارد، مقاومت گیاه را نسبت به برخی بیماری ها کاهش می دهد.
چند نکته در مورد آبیاری را باید مد نظر داشته باشید:
آبیاری باید در سطح زمین انجام شود، مثل آبیاری قطره ای.
چون این گیاه به آب زیادی نیاز دارد، ریشه های آن تا عمق زمین به دنبال آب فرو می روند. پس بهتر است خاک اطراف بوته تا عمق 6 اینچ یعنی 15 سانتی متر مرطوب باشد.
آب مورد نیاز در زمان شکوفه دادن 1 تا 2 اینچ آب در هفته.
برای جلوگیری از بیماری های برگی اواخر عصر یا در شب آبیاری نمی کنند. خاک دادن پای بوته ها از نظر حفظ رطوبت در اطراف ریشه حائز اهمیت است.
در داشت هندوانه مبارزه با علفهای هرز از ابتدای رشد بوته ها، الزامی است..از جمله عملیات داشت، هرس هندوانه میباشد که به سادگی انجام می گیرد. برای این کار ساقه اصلی را بعد از برگ سوم و ساقه های فرعی را بعد از برگ پنجم قطع می کنند.
عمل تنک کردن در هندوانه، بدین صورت است که پس از آن که نهال ها به اندازه کافی رشد کردند یک یا دو بوته قوی را نگه داشته و بقیه را تنک می کنند. در تنک کردن و یا حذف کردن بوته های اضافی باید دقت کافی نمود.
یکی دیگر از عملیات داشت حذف میوه های اضافی می باشد. بدین صورت که در ارقامی که تولید میوه با اندازه های بزرگ می کنند بهتر است تعداد میوه به دو عدد کاهش یابد. ولی در ارقامی که تولید میوه های کوچک می کنند، می توان تعداد 3 تا 5 میوه را در هر بوته باقی گذاشت.
هندوانه بدن را سیراب نگه می‌دارد و بسیاری از مواد مغذی دیگر را تامین می‌کند و از این رو می‌تواند به حفظ سلامتی به ویژه در روزهای گرم کمک کند.هندوانه منبع عالی از چندین ویتامین و مواد معدنی ضروری، از جمله ویتامین A، ویتامین C، ویتامین B6، پتاسیم، آنتی اکسیدان و اسید های آمینه است. هندوانه، سرشار از ویتامین C است که موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. این میوه همچنین حاوی ویتامین B6 است که به تولید آنتی بادی و تشکیل گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند. همچنین این میوه دارای ویتامین A است که ازعفونت جلوگیری می کند.