ساختارهای سیاسی روز جهان

نظام سیاسی، نظامی است که به امور سیاسی و دولتی می‌پردازد، این نظام اغلب با نظام حقوقی، نظام اقتصادی، نظام فرهنگی و دیگر نظام‌های اجتماعی مورد مقایسه قرار می‌گیرد. البته این دیدگاه بسیار ساده‌ای از یک نظام بسیار پیچیده‌تر است که به مقوله‌هایی از این قبیل می‌پردازد که چه کسی باید در مصدر قدرت باشد، مسائل و امور مذهبی چگونه باید مدیریت شوند و دولت باید چه تأثیری بر مردم و اقتصاد داشته ‌باشد.

حکومت در لغت به معنای فرمانفرمایی و حکمرانی است، و بدین معنا، برای آن وجود رابطه‎ی پایدار فرماندهی و فرمانگزاری میان فرمانروا و فرمانگزار لازم است. حکومت، ساختاری است که یک کشور یا جامعه توسطِ آن اداره می‌شود. حکومت غالباً برای اشاره به کل ساختار سیاسی یک کشور بکار می‌رود اما ممکن است گاهی برای اشاره به قوه مجریه نیز استفاده شود. در حالت نخست، حکومت شامل قوه مقننه و قضائیه هم می‌گردد. شیوه حکومت «رژیم»، «نظام حکومتی» یا «نظام» خوانده می‌شود. علاوه بر کشورها، سازمان‌های مذهبی همچون کلیساها، شرکت‌ها، کلوب‌ها و سایر مجموعه‌های زیرملی نیز شیوه حکومتی دارند.

حکومت در معنای کلی، ابزاری برای اِعمال سیاست‌های کشوری و همچنین سازوکاری برای تعیین خط مشی‌های کشور است. منظور از شیوه‌های حکومت در این نوشتار مجموعه‌ای از نظام‌ها و نهادهای سیاسی است که ساختار یک حکومت خاص را تشکیل می‌دهند.

سیستم های ریاست جمهوری: اینها سیستم هایی هستند که در آنها رئیس جمهور رئیس فعال قوه مجریه دولت است و انتخاب می شود و مستقل از قوه مقننه در سمت خود باقی می ماند. در سیستم های ریاست جمهوری کامل، رئیس جمهور هم رئیس دولت است و هم رئیس کابینه. به طور کلی نخست وزیر وجود ندارد، اگرچه در صورت وجود، در بیشتر موارد، او صرفاً به تشخیص رئیس جمهور خدمت می کند.

کشورهای آنگولا، آرژانتین، بنین، بولیوی، برزیل، شیلی، کلمبیا، کومور، کاستاریکا، قبرس، دومینیکن، اکوادور، ال سالوادور، گامبیا، غنا، گواتمالا، هندوراس، اندونزی، ایران، کنیا، لیبریا، مالاوی، مولداوی، مکزیک، نیکاراگوئه، نیجریه، پالائو، پاناما، پاراگوئه، فیلیپین، سنگال، سیشل، سیرالئون، سومالی، سودان جنوبی، ترکیه، ترکمنستان، ایالات متحده آمریکا، اروگوئه، ونزوئلا، زامبیا و زیمباوه از این دست هستند.

سیستم های نیمه ریاست جمهوری: در سیستم های نیمه ریاست جمهوری، همواره یک رئیس جمهور و یک رئیس دولت وجود دارد ، اما معمولاً مسئولیت نخست وزیر بیشتر می باشد. در چنین سیستم هایی ، برخلاف جمهوری پارلمانی ، رئیس جمهور از قدرت اجرایی واقعی برخوردار است، اما نقش رئیس دولت ممکن است توسط نخست وزیر انجام شود.

کشورهای بلاروس، بوروندی، کامرون، آفریقای مرکزی، جیبوتی، گابون، گینه، قزاقستان، قرقیزستان، پرو، کره جنوبی، روآندا، تاجیکستان، تانزانیا، توگو، اوگاندا و ازبکستان از این دست می باشند.

سیستم های ریاست جمهوری و پارلمانی: رئیس جمهور نخست وزیر و کابینه را انتخاب می کند، اما تنها پارلمان می تواند با رای عدم اعتماد آنها را از مقام خود برکنار کند. رئیس جمهور حق برکناری نخست وزیر یا کابینه را ندارد.

کشورهای آذربایجان، کنگو، گینه بیسائو، موزامبیک، نامبیا، فلسطین، روسیه، اوستیای جنوبی، سریلانکا، سوریه، تایوان و ترنسنیستریا از این قبیل هستند.

در جمهوری پارلمانی، رئیس دولت توسط قوه مقننه انتخاب یا معرفی می شود و در مقابل آن نیز پاسخگو است. رئیس دولت معمولاً رئیس جمهور نامیده می شود و در اکثر جمهوری های پارلمانی از رئیس دولت جدا است و به عنوان یک شخصیت تشریفاتی تا حد زیادی غیرسیاسی عمل می کند.

نظامهای جمهوری پارلمانی کامل: در برخی از سیستم های پارلمانی کامل، رئیس دولت مستقیماً توسط رای دهندگان انتخاب می شود. با این حال ، بر اساس برخی از سیستم های طبقه بندی، این سیستم ها به رغم ضعف ریاست جمهوری ممکن است به عنوان سیستم های نیمه ریاستی طبقه بندی شوند. سیستم های پارلمانی کامل که فاقد رئیس دولت منتخب مستقیم هستند معمولاً از یک کالج انتخاباتی یا رأی در قوه مقننه برای تعیین رئیس دولت استفاده می کنند.

در این میان کشورهای اتریش، بوسنی هرزگوین، بلغارستان، کرواسی، فنلاند، ایسلند، ایرلند، مولداوی، مقدونیه، صربستان، سنگاپور، اسلواکی و اسلونی از جمله کشورهایی هستند که نخست وزیر در آن بصورت مستقیم توسط رای دهندگان تایین می شود.

و کشورهای آلبانی، ارمنستان، بنگلادش، دومینیکن، استونی، اتیوپی، فیجی، گرجستان، آلمان، یونان، مجارستان، هند، عراق، اسرائیل، ایتالیا، کوزوو، لیتوانی، لبنان، مالت، نپال، پاکستان، ساموآ و ترینیداد و توباگو از جمله مواردی هستند که نخست وزیر بصورت غیر مستقیم توسط رای دهندگان انتخاب می شود.

جمهوری پارلمانی با ریاست اجرایی: ترکیبی از رئیس دولت و کابینه در قالب یک رئیس اجرایی یا توسط قوه مقننه یا توسط رای دهندگان پس از معرفی چند نامزد برای این سمت توسط قوه مقننه انتخاب می شوندو آنها باید اعتماد خود را حفظ کنند تا سر کار باقی بمانند. کشورهای بوتسوانا، کریباتی، جزایر مارشال، نائورو و آفریقای جنوبی از این قبیل می باشند.

نظام های جمهوری مستقل از مجمع: ترکیبی از رییس دولت و رئیس کابینه (که معمولا رئیس جمهور نامیده می شود) توسط قوه مقننه انتخاب می شود اما بر خلاف نخست وزیری از رای اعتماد کابینه مصون می باشد. کشورهای گویان و سورینام از این دست می باشند.

نظام های جمهوری مستقیم: یک شورا به طور مشترک اختیارات رئیس دولت و رئیس حکومت را اعمال می کند. این شورا توسط پارلمان انتخاب می شود، اما در طول دوره خود مشروط به اعتماد پارلمان نیست. از این جمله کشورها می توان به سان مارینو و سویس اشاره کرد.

سلطنت های مشروطه: اینها سیستم هایی هستند که در آنها رئیس دولت یک پادشاه مشروطه است. وجود قدرت آنها و توانایی آنها در اعمال اقتدار خود ثابت شده و توسط قانون اساسی محدود یا محدود می شود.

سلطنت های مشروطه با پادشاهان تشریفاتی/غیر اجرایی: سیستم هایی که در آنها نخست وزیر رئیس فعال قوه مجریه دولت است. در برخی موارد، نخست وزیر همچنین رهبر قوه مقننه است، در موارد دیگر قوه مجریه به وضوح از قوه مقننه جدا شده است، اگرچه در صورت رأی عدم اعتماد، کل کابینه یا وزرای جداگانه باید استعفا دهند. رئیس دولت یک پادشاه مشروطه است که معمولاً فقط قدرت خود را اعمال می کند.

از این میان می توان به کشورهای استرالیا، باهاماس، باربادوس، بلژیک، بلیز، کانادا، جزایر کوک، دانمارک، گرانادا، جامائیکا، ژاپن، لسوتو، لوکزامبورگ، مالزی، هلند، نیوزیلند، نروژ، اسپانیا، سوئد، تایلند، توالو، و انگلستان اشاره کرد.

سلطنت های مشروطه با پادشاهان فعال: نخست وزیر اجرایی فعال ملت است، اما پادشاه هنوز دارای قدرت سیاسی قابل توجهی است که می تواند به صلاحدید خود مورد استفاده قرار گیرد.

کشورهای بحرین، بوتان، اردن، کویت، لیختن اشتاین، موناکو، مراکش، قطر، تونگا و امارات متحده عربی از این دست کشورها هستند.

سلطنت های مطلق: به طور خاص، سلطنت هایی که اعمال قدرت پادشاه در آنها توسط هیچ قانون اساسی مشروط نیست. کشورهای برونئی، عربستان سعودی و واتیکان از این قبیل هستند.

همینطور کشورهایی با سلطنت مطلق وجود دارند که دارای قانونگذار منتخب می باشند، که می توان به عمان اشاره کرد.

حکومت های تک حزبی: دولتهایی که قدرت سیاسی آنها بر اساس قانون در داخل یک حزب سیاسی متمرکز است که عملیات آنها عمدتاً با سلسله مراتب دولتی ترکیب شده است (برخلاف ایالتهایی که قانون آنها سیستم چند حزبی را ایجاد می کند). با این حال ، برخی از آنها انتخابات برگزار می کنند. در این بین می توان به کشورهای چین، کوبا، کره شمالی، لائوس و ویتنام اشاره کرد.

دیکتاتوری های نظامی: ارتش کشور دولت را کنترل می کند و همه مدیران عالی رتبه سیاسی نیز از اعضای سلسله مراتب نظامی هستند. از این بین می توان به کشورهای چاد، گینه، مالی و میانمار اشاره کرد.

دولتهای انتقالی: دولتهایی که دارای سیستم حکومتی هستند که در حال گذار یا آشفتگی هستند و با جهت تغییر فعلی طبقه بندی می شوند. از این میان می توان به افغانستان و لیبی اشاره نمود.