فرهنگ سرا ساختمانی است که در آن یک یا چند نهاد فرهنگی، فعالیت دارند. در فرهنگ سراها معمولاً شرایطی برای آموزش و اجرای امور گوناگون فرهنگی و اجتماعی و همچنین آموزش و اجرای پیشه‌ها و هنرهای گوناگون مانند نگارگری، کوزه‌گری، خیاطی، موسیقی و از این دست فراهم می‌شود. برخی از فرهنگ سراها کتابخانه و انتشارات ویژه خود را نیز دارند.
مرکز فرهنگی یا فرهنگسرا، ساختمان یا مجموعه ای است که فرهنگ و هنرها را ارتقا می بخشد. مراکز فرهنگی می توانند سازمان های هنری اجتماعی محله ای، امکانات خصوصی، تحت حمایت دولت یا تحت نظارت فعالان اجتماعی باشند.
فرهنگ سراها، برپایه شیوه فعالیت، به یکی از محورهای سه‌گانه شخصیت (کیستی)، محتوا (درونمایه) و نهاد می‌پردازند:
فرهنگ سراهای شخصیت‌محور عبارتند از: فرهنگسراهای کودک، نوجوان، جوان، دانشجو، دختران، بانو، و سالمند.
فرهنگسراهای محتوامحور عبارتند از: اندیشه، قرآن، انقلاب، فرهنگسرای مجازی، پایداری، هنر، ملل، قانون، تیره‌ها، اقوام، ورزش، ماه بهمن، کار، دانش‌ها، تندرستی، طبیعت، و فناوری اطلاعات.
فرهنگ سراهای نهادمحور عبارتند از خانواده، مدرسه، و شهر.
فعالیت هایی که در این اماکن صورت میگیرد اصولا باید همگانی باشند و در سراسر کشور همگام شوند و در شهرهای بزرگ و کوچک دارای کانونهایی در محلات باشند تا تحت برنامه ای مشخص در ارتباط با یکدیگر فعالیت نمایند.از این رو طراحی و ایجاد فضاهایی که در آن، تماس مردم با فرهنگ و فعالیت های فرهنگی به آسانی صورت گیرد الزامی به نظر میرسد. فضاهایی که بدون تشریفات معمول مردم شهر را به درون خود هدایت کند.
تحقیقات نشان می‌دهد در شهرهایی که تلاش می‌کنند تا مسیر توسعه خود را از جاده فرهنگ و به ویژه فرهنگ شهروندی عبور دهند وجود و حضور مکان‌هایی که در تقویت ارتباطات جمعی، رشد فرهنگ شهروندی و زندگی شهرنشینی و به ویژه فرهنگ سازی عمومی نقش اصلی و جهت دهندگی مثبت را ایجاد کنند بسیار لازم و ضروری است.
به طور کلي مشارکت فرهنگي، بهره مندي و بهره گيري عموم مردم از منابع فرهنگي تعريف مي شود .منظور از منابع فرهنگي، در معناي وسيع کلمه، مجموع کالا و اشياي در دسترس است که انجام فعاليت هاي فرهنگي را ممکن يا تسهيل مي کند. فعاليت هاي فرهنگي، فعاليت هايي هستند که اعضاء يک جامعه از طريق آن، استعدادهاي خود را توسعه و شخصيت خود را گسترش مي دهند.
هدف اولیه یک مرکز فرهنگی، آموزش فرهنگ در جامعه از طریق برگزاری رویدادها، جشنواره ها، اجراهای موسیقی، کارگاه ها، هم اندیشی ها، معارفه ها و مراسم تعاملات اجتماعی است تا آینده جامعه را ساخته و درک بهتری از دیگران را برای ما فراهم سازد.
فرهنگسرای شفق، نخستین فرهنگسرای ایران است. زیرا نخستین باری بود که مجموعه‌ای با امکان انجام چند فعالیت فرهنگی، در کنار یکدیگر قرار می‌گرفتند. پس از آن فرهنگسرای نیاوران، همزمان با ساخت موزه هنرهای معاصر توسط کامران طباطبایی دیبا (نقاش، شهرساز و معمار مدرنیست ایرانی) ساخته شد.
فیروز شیروانلو که نخستین مدیر فرهنگسرای نیاوران بود، برای نخستین بار واژه فرهنگسرا را در توصیف مجموعه فرهنگی نیاوران به کار برد و آن را به مجموعه واژه‌های فارسی اضافه کرد.
مراکز فرهنگی با ترویج هنرها ، تاریخ ، دین و میراث فرهنگ های مختلف جامعه ما را غنی می کنند. جوامع، شهرداری ها و دانشگاه ها با ایجاد مراکز هنرهای نمایشی، موزه ها، مراکز عبادی، مراکز میراث و کتابخانه ها در این غنی سازی سرمایه گذاری می کنند. هدف هر مرکز فرهنگی این است که با مخاطب برای یافتن راه حل های زیبا و کاربردی که منجر به تجربه ای فراموش نشدنی برای بازدیدکنندگان از مرکز می شود، همکاری کند.
در پایان باید بگوییم که ایجاد، توسعه و رونق فرهنگسراها در یک جامعه منجر به رشد و پرورش کودکان و نوجوانان، شوق آفرینی و کارآفرینی و سازندگی استعدادهای جوانان، بالندگی و هم افزایی بزرگسالان، نشاط و طراوت و سرزندگی کهن سالان و در نهایت پویایی و افزایش امید به زندگی در آحاد یک جامعه گشته و نهال عشق را در دامان آن می کارد.