محمد مصدق سیاستمدار ایرانی بود که سی و پنجمین نخست‌وزیر دولت در بین سال های 1330 تا 1332 بود. و دولت او در کودتای سال 1332 که توسط بریتانیا و سیا به رهبری روزولت سازماندهی شده بود، سرنگون شد.
او که نویسنده، مدیر، وکیل و نماینده مجلس بود، مجموعه ای از اقدامات اجتماعی و سیاسی مانند تامین اجتماعی، اصلاحات ارضی و مالیات های بالاتر از جمله وضع مالیات بر اجاره زمین را معرفی کرد. با این حال مهمترین سیاست دولت او ملی کردن صنعت نفت ایران بود که از سال 1913 توسط انگلیسی ها در سرزمین های ایران از طریق شرکت نفت انگلیس و ایران، که بعدها به نام بریتیش پترولیوم شناخته شد، در سرزمین های ایران ساخته شده بود.
اگرچه انگليسي ها در كشف و استحصال نفت ايران گامي اساسي گذاشتند، اما مانند هر تاجر ديگري به دنبال بيشترين منافع از ايران بودند و در نهايت به گونه اي عمل كردند كه صاحبان نفت به كارگران اربابان نفتي تبديل شدند و اگر نبود استعداد درخشان مردم ايران شايد تا سال ها همين رابطه برقرار مي ماند. اما نيروهاي توانمند صنعت نفت با درخشش و استعداد خود خيلي زود بر همه امور مسلط شدند و اين رابطه استعماري- استثماري را برهم زد و همين شد كه مصدق مانند يك قهرمان ملي بر زورقي از آرمان هاي ملي سوار شد و بر درياي متلاطم رنج ها و نابساماني ها راند تا ملت به حقوق از دست رفته خود نائل شود.
در ۱۲ بهمن ۱۳۳۱ مجلس شورای ملی با تأسیس سازمانی به اسم شیلات ملی ایران موافقت کرد و این شرکت زیر نظر وزارت دارایی فعالیت خود را آغاز کرد. به دنبال آن تمام تابلوهای شرکت در شهرهایی چون بندرانزلی و رشت و لاهیجان به پایین آمد و مدارس تهران و سایر شهرها به شکرانه این اتفاق ملی تعطیل شد و صیادان ایرانی بعد از بیش از ۱۵۰ سال تورهای خود را به اسم ایران به آب انداختند و از نعمتی که طبیعت به آن‌ها اعطا کرده بهره گرفتند تا شیلات ایران از صادرات ماهی‌های خاویاری و گوشتی و تزیینی و گیاهان دریایی سالیانه درآمدی نزدیک به درآمد نفت داشته باشد. بدین وسیله برگی دیگر در تاریخ افتخارات مصدق رقم خورد.
از جمله دیگر افتخارات محمد مصدق می توان به ملی شدن مخابرات در زمان نخست وزیری وی، تاسیس بندر آزاد بوشهر در زمان نخست وزیری، قانون استقلال کانون وکلا، تاسیس سازمان نقشه برداری، قانون صدور چک، ایجاد سازمان تربیت بدنی و پیشاهنگی ایران، لغو دادگاه های نظامی، لایحه قانون کار و تشکیل بیمه های اجتماعی اشاره کرد.
مصدق درمورد دانشگاه‌ها اعتقاد داشت، دانشگاه یک موسسه علمی است و دولت نباید در آن دخالت کند. او می‌گفت دانشگاه باید مستقل باشد و اساتید هر دانشکده‌ای رییس دانشکده را انتخاب کنند، روسای انتخابی دانشکده‌ها، رییس دانشگاه را انتخاب کنند و چون در این شرایط رییس دانشگاه یک مقام علمی است و تحت نفوذ دولت قرار ندارد، درنتیجه می‌تواند با ارایه خدمات علمی به دانشجویان و آینده‌سازان کشور، باعث ارتقا و پیشرفت ایران شود.
از دیگر افتخارات دکتر محمد مصدق می توان به قانون استقلال شهرداری ها، اصلاح قانون مطبوعات، قانون تشکیل اتاق های بازرگانی، قانون تشویق صادرات و صدور پروانه بازرگانی، لایحه بانک توسعه صادرات، تشکیل شورای عالی فرهنگ، لایحه تشکیل پلیس گمرک و قانون بنگاه عمران کشور اشاره کرد.
دکتر محمد مصدق وکیل غیرعادی تحصیل کرده سوئیس که در سال 1881 به دنیا آمد. پدرش بوروکرات بود و مادرش از تبار پادشاهان قاجار بود، ولی هرگز به اصل و نسب خود نبالید. دکتر مصدق قبل از مخالفت با سلطنت رضاشاه در دهه 1920 به عنوان وزیر و فرماندار خدمت می کرد.
بدلیل خدمات ارزنده به مردم فارس از جمله کاهش مالیات ها و مخالفت با استعمار انگلیس درنهایت به زندان افتاد و سپس در املاک خود در روستای محصور در احمدآباد غرب تهران تحت حصر خانگی قرار گرفت. در نهایت او روستا را خرید، به کشت محصولات کشاورزی، تأسیس یک مدرسه ابتدایی و شروع یک پروژه بهداشت عمومی پرداخت.
هنگامی که انگلیس و روسیه در سال 1941 رضا شاه را به نفع پسرش محمدرضا پهلوی از قدرت وادار کردند، دکتر مصدق نماینده مجلس شد. او به خاطر سخنرانی های آتشینش در مورد شرارت های کنترل بریتانیا بر صنعت نفت ایران به عنوان یک قهرمان مورد ستایش قرار گرفت. در سال 1951، زمانی که مجلس به ملی شدن نفت رای داد، شاه جوان با به رسمیت شناختن محبوبیت ملی گرایان، دکتر مصدق را به نخست وزیری منصوب کرد.
مصدق از طرفداران انقلاب مشروطه ایران بود و معتقد بود که مقام سلطنت فقط باید نمادی برای وحدت کشور باشد. مصدق در دوران نخست‌وزیری کوشید تا قدرت شاه را محدود به چارچوب مشخص‌شده آن در قانون اساسی مشروطه کند و نهادهای مدنی را تقویت کرد. در زمان نخست‌وزیری او، خانواده سلطنتی (به خصوص اشرف پهلوی) از مخالفین سرسخت مصدق بودند. پس از کودتای بیست و هشتم مرداد، مصدق همچنان منتقد دخالت شاه در امر حکومت بود.
مصدق یکی از پیشگامان نهضت ضداستعماری معاصر بود. از او نه تنها در ایران؛ که در کشورهای جهان سوم هم به عنوان کسی که شجاعانه و با سرسختی تحسین‌برانگیزی مقابل استعمار انگلیس ایستاد، نام می‌برند. او چهره آزادی‌خواه پرشور و استعمارستیزی بود که با سیاست موازنه منفی الهام بخش رهبران جنبش عدم تعهد بود و بر کشورهای خاورمیانه همچون مصر تأثیر گذاشت. مصدق نخستین دولتمرد خاورمیانه بود که با اجرایی کردن اندیشه ملی شدن صنعت نفت پرچم مبارزه اقتصادی با قدرت‌های استعماری را برافراشت.
مصدق همینطور تشکیلاتی قوی و مردمی تحت عنوان «جبهه ملی ایران» را بنیانگذاری کرد که در زمینه مشاورت گروهی و اتخاذ تصمیمات اصولی در اطاق فکر و اقدام بعد از تصویب اکثریت، احترام به حزب و تحزب گرایی، همراه با قبول مسئولیت و پاسخگویی نقش اساسی را ایفاء کند و در مسیر اعتلای میهن و ارتقاء مقام و منزلت جهانی کشورمان، اعتدال، قانونمندی، عمران و آبادانی کشور و عزت هم میهنانمان با نگاه به آینده گام بردارد.
مصدق شخصی معتقد به آزادی و استقلالِ ایران بود. او نمی‌توانست با دولت‌های خارجی زد و بند کند؛ چراکه او را از استقلال دور می‌کرد. از طرف دیگر نمی‌توانست با خشونت با مخالفانش برخورد کند. زمانی که «شعبان جعفری» معروف به «شعبان بی‌مخ» در ۹ اسفند با ماشین جیپ به درب خانه دکتر مصدق زد تا با ماشین داخل شود، او را بازداشت کردند و از دکتر مصدق سؤال کردند با او چگونه برخورد کنیم. او گفت برخورد شما با او همانطور باشد که با شخصی که با ماشین با درب خانه‌ای تصادف کرده برخورد می‌کنید. اگر بنا بود، مصدق با مخالفانش با خشونت برخورد کند و زندانی سیاسی داشته باشد، دیگر دکتر مصدق نبود و همچون ستاره‌ای بر پیشانی تاریخ ایران نمی‌درخشید.
چهاردهم اسفند سال روز ارتحال دکتر محمد مصدق رهبر ملی شدن صنعت نفت ایران در سال 1346 است. مصدق پس از کودتای 28 مرداد 1332 محاکمه شد و پس از تحمل 4 سال زندان به مدت 10 سال در خانه خود در روستای احمد آباد شهریار در حصر بود. پس از فوت، رژیم شاه اجازه تشییع و تدفین رسمی در تهران و دفن پیکرش طبق وصیت او در ابن بابویه و در کنار شهدای 30 تیر 1331 را نداد. لذا مراسم تغسیل و تدفین در همان روستا با حضور اعضای خانواده و چند تن از علاقه مندانش انجام شد و در همان خانه به خاک سپرده شد.