جراحی رباتیک انواعی از اعمال جراحی است که با استفاده از سیستم های رباتیک انجام می شود. جراحی با کمک رباتیک برای غلبه بر محدودیتهای روشهای جراحی و افزایش قابلیتهای جراحانی که جراحی باز انجام میدهند، توسعه داده شد.
جراحی رباتیک یا جراحی به کمک ربات، به پزشکان اجازه می دهد تا بسیاری از روش های پیچیده را با دقت، انعطاف پذیری و کنترل بیشتری نسبت به روش های معمولی انجام دهند. جراحی رباتیک معمولاً با جراحی کم تهاجمی همراه است – روش هایی که از طریق برش های کوچک انجام می شوند. همچنین گاهی اوقات در برخی از روش های جراحی باز سنتی استفاده می شود.
پرکاربردترین سیستم جراحی رباتیک بالینی شامل بازوی دوربین و بازوهای مکانیکی با ابزارهای جراحی متصل به آنها است. جراح در حالی که روی کنسول کامپیوتر نزدیک میز عمل نشسته است، بازوها را کنترل می کند. این کنسول یک نمای سه بعدی با وضوح بالا، بزرگنمایی شده از محل جراحی را به جراح می دهد. جراح سایر اعضای تیم را هدایت می کند که در طول عمل کمک کنند.
سیستم Robotic را مانند یک بازی ویدیویی در نظر بگیرید. وقتی یک بازی ویدیویی انجام میدهید، یک دکمه کنترل را حرکت میدهید، و دستگاه حرکات شما را به صورت بلادرنگ ترجمه میکند و دقیقاً حرکات شما را روی صفحه تقلید میکند. در طی یک روش با کمک رباتیک، جراح شما از کنترل های اصلی برای دستکاری ابزارها استفاده می کند و ابزارها حرکات جراح شما را به حرکات دقیق داخل بدن شما تبدیل می کنند. جراح شما تمام مدت تحت کنترل است. سیستم جراحی به جهتی که او ارائه می دهد پاسخ می دهد.

اولین استفاده مستند از یک روش جراحی با کمک ربات در سال ۱۹۸۵ اتفاق افتاد که بازوی جراحی رباتیک puma 560 در یک نمونه برداری ظریف مغز و اعصاب یک جراحی غیر لاپاراسکوپی استفاده شد. مدل اولیه داوینچی اولین رباتی بود که برای جراحی عمومی لاپاراسکوپی (جراحی کم تهاجمی شکم یا لگن با استفاده از دوربین) تأیید شد. از آن زمان، زمینه جراحی با کمک رباتیک به دلیل پیشرفت چشمگیر فناوری توسعه یافته است.
ربات جراحی کاملا ایرانی سینا قادر است که از طریق ساختارهای مخابراتی از راه دور نظیر شبکه اینترنت، ارتباط برقرار کند و عمل جراحی میتواند در دورترین نقاط کشور یا حتی بر روی یک ناو اقیانوس پیما صورت پذیرد.
سامانه جراحی رباتیک سینا شامل دو بخش اصلی کنسول جراحی از راه دور و رباتهای جراح مستقر بر بالین بیمار است؛ کنسول جراحی شامل مانیتور، دو ربات راهبر و پدالهای هدایت زیرپایی است که جراح با نشستن در پشت آن، تصاویر ارسال شده از ناحیه عمل را مشاهده و ابزارهای جراحی و دوربین تصویربرداری را از راه دور هدایت میکند.

قرارگیری جراح در شرایط ارگونومیک (نشسته یا ایستاده) و کاهش خستگی جراح و در نتیجه افزایش دقت و کیفیت عمل، امکان قرارگیری جراح در اتاقی خارج از اتاق عمل و به دور از گازهای بیهوشی و عفونت های خطرناک و امواج یونیزان برای جراح و عدم نیاز به پوشیدن لباس های استریل توسط جراح از دیگر مزایای این ربات است.
یک مطالعه فراتحلیلی که اخیرا توسط محققان دانشگاه تگزاس انجام و در مجله “Annals of Internal Medicine” منتشر شده است به بررسی نحوه انجام جراحی شکمی-لگنی با کمک ربات و سایر روشهای سنتی پرداخته است. محققان این مطالعه اظهار کردهاند که جراحی رباتیک در مقایسه با روشهای جراحی باز یا لاپاراسکوپی فایده و فرق خاصی ندارد. طی این مطالعه آنها ۵۰ مطالعه که دادههای چهار هزار و ۸۹۸ بیمار طی آن قرار داشت را تجزیه و تحلیل کردند. آنها گفتند در اکثریت موارد هیچ تفاوتی در عوارض حین عمل یا اثرات طولانی مدت، بین جراحی رباتیک و سایر روشها نشان داده نشده و تنها از میان ۳۹ فردی که دچار عوارض شده بودند، چهار نفر (۱۰درصد) از افرادی که با کمک ربات جراحی شده بودند، عوارض کمتری را نشان دادهاند.
انجام عمل جراحی با کمک رباتیک مزایای زیادی دارد. جراحی با کمک رباتیک به طور مستقیم – زمان بهبودی کوتاهتر – و همچنین به طور غیرمستقیم – برای جراح تجسم بهتری دارد که منجر به جراحی دقیقتر میشود. همچنین منجر به بستری کوتاه تر در بیمارستان، خطر کمتر عفونت، از دست دادن کمتر خون، درد کمتر، بهبودی سریعتر و افزایش مهارت، دامنه حرکتی و دید جراح می شود.
بدون آموزش مناسب، هر پزشکی نمی تواند به سادگی وارد اتاق عمل شود و یک جراحی رباتیک را هدایت کند. با این حال، هر پزشکی می تواند با موفقیت در سیستم جراحی رباتیک آموزش ببیند.
جراحی رباتیک برای همه یک گزینه مناسب نیست. با پزشک خود در مورد مزایا و خطرات جراحی رباتیک و نحوه مقایسه آن با سایر تکنیک ها، مانند سایر انواع جراحی کم تهاجمی و جراحی باز معمولی، صحبت کنید.

یک دکتر جراح در این رابطه می گوید که جراحی رباتیک می تواند به بخیه زدن برای روش های مربوط به روده بزرگ کمک کند. در سرطان رکتوم، بخیه زدن رباتیک به جراحان اجازه می دهد تا لوله ها را دوباره به هم متصل کنند.
وی همچنین می افزاید که نمای سه بعدی جراحی رباتیک نسبت به روشهای لاپاراسکوپی دوبعدی مزایایی دارد و میافزاید: «این یک نمای سهبعدی است و توسط یک بازوی ربات نگهداری میشود، بنابراین بسیار پایدار است».
او همچنین دید سه بعدی جراحی رباتیک را برای جراحی تومورهای ستون فقرات مفید میداند. او همچنین از جراحی رباتیک برای موارد خوش خیم مری استفاده می کند. او میگوید: «این به من امکان دسترسی آزاد و تجسم عالی را بدون تکیه بر دستیار با دستهای لرزان میدهد.
جراحی به کمک ربات ها یک روند رو به رشد قوی است و بازیگران بزرگی مانند جانسون و جانسون یا زیمنس سرمایه گذاری های زیادی در این زمینه انجام می دهند. امروزه روباتها جراحان را قادر میسازند تا به مناطقی دسترسی پیدا کنند که انسان به سختی به آن دسترسی پیدا میکند. فردا، نانوروباتها جراحان را قادر میسازند تا از راههای دیگر به مناطقی دست پیدا کنند که کاملاً غیرقابل دسترس هستند. بسیاری از انواع جراحی ها از کار در مقیاس کوچکتر با آن ربات های جراحی سود خواهند برد.
تکامل رباتیک در جراحی بسیار سریع اتفاق افتاد. از اولین آزمایشها در دهه 1980 تا امروز، روباتها، راه خود را به بیمارستانهای زیادی باز کردهاند. آینده روباتها در OR از نظر قابلیتها با توسعه نانوروباتها امیدوارکننده به نظر میرسد. با این حال، این نوآوری ها با چندین علامت سوال مانند سطح استقلال روبات ها، پذیرش بیماران و همچنین موانع قانونی و اخلاقی همراه است. حتی اگر ربات ها به این زودی ها به طور کامل جایگزین جراحان نخواهند شد، قطعا به کمک آنها و افزایش توانایی های آنها ادامه خواهند داد.