یک سازمان غیردولتی یا صرفاً یک NGO، سازمانی است که به طور کلی مستقل از دولت تشکیل شده است. آنها به طور معمول نهادهای غیرانتفاعی هستند و بسیاری از آنها در امور بشردوستانه یا علوم اجتماعی فعال هستند.
آنها همچنین می توانند شامل باشگاه ها و انجمن هایی باشند که به اعضای خود و دیگران خدمات ارائه می دهند. نظرسنجی ها نشان می دهد که سازمان های غیردولتی از اعتماد عمومی بالایی برخوردارند، که می تواند آنها را به نیابتی مفید برای نگرانی های جامعه و ذینفعان تبدیل کند.
سازمانهای مردم نهاد، سازمانهای غیردولتی (NGOs )، طیف وسیعی از موسسات، تشکل ها، انجمن ها و بطور کلی بخشی از نهادهای مدنی غیردولتی را در بر می گیرد که توسط مردم شکل گرفته و با مشارکت و همکاری مردم فعالیت می کنند. امروزه انواع مختلفی از NGO یا سازمان غیردولتی، در موضوعات متنوع از سطح محلی گرفته تا سطح ملی و بین المللی در اقصی نقاط دنیا فعالیت می نمایند و تعاریف متعددی برای آن ارائه شده است .
سازمان های غیردولتی یا سازمان های مشابه در همه نقاط جهان وجود دارد. آنچه در یک کشور به عنوان یک سازمان غیردولتی تلقی می شود ممکن است در یک کشور دیگر به عنوان یک سازمان غیردولتی شناخته نشود، زیرا تعاریف قانونی، فعالیت های مجاز، و نظارت از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. این اصطلاح می تواند انواع مختلفی از سازمانها را در بر بگیرد.
اگرچه این اصطلاحات لزوما قابل تعویض نیستند، اما سازمانی شبیه به یک NGO می تواند غیر انتفاعی، موسسه خیریه، سازمان غیر انتفاعی (NPO)، سازمان جامعه مدنی (CSO)، سازمان بخش شهروندی (CSO)، سازمان مزایای اجتماعی (SBO) نامیده شود. یک سازمان حمایتی، سازمان داوطلبانه، سازمان حمایت مردمی (GSO) و بازیگر غیر دولتی (NSA) را نیز ممکن است در طول بحث در مورد سازمان های غیردولتی بشنوید.
سازمان های مردم نهاد، ویژگی هایی جدا نشدنی دارند که بدون هر کدام از آن ها ماهیت خود را از دست می دهند . این ویژگی ها عبارت اند از :
عضویت داوطلبانه است.
تعیین اهداف و فعالیت ها بر اساس مشورت و همفکری اعضاء صورت می گیرد.
روابط اعضاء به صورت افقی است یعنی این روابط مبتنی بر برابری حقوق است.
این گروه ها نوعی واسطه میان دولت و مردم محسوب می شوند.
فعالیت سمن ها به صورت غیر انتفاعی بوده و برای کسب سود و منفعت انجام نمی گیرد.
سازمان های غیردولتی به عنوان غیرانتفاعی به منابع مختلفی برای تأمین بودجه متکی هستند، از جمله:
حق عضویت
کمکهای خصوصی
فروش کالا و خدمات
کمک های مالی
علیرغم استقلال خود از دولتها، برخی از سازمانهای غیردولتی به شدت به بودجه دولتی متکی هستند. بودجه سازمان های غیردولتی بزرگ ممکن است میلیون ها یا میلیاردها دلار باشد.
قدمت سازمانهای غیردولتی بین المللی حداقل به اواخر قرن 18 باز می گردد، و تخمین زده می شود که در سال 1914 سازمان مردم نهاد وجود داشته باشد. سازمان های غیردولتی بین المللی برای جنبش های برده داری و حق رأی زنان مهم بودند و در زمان کنفرانس جهانی خلع سلاح 1932-1934 به اوج خود رسیدند.
سازمان های مردم نهاد بر حسب زمینه فعالیت به فرهنگی – اجتماعی، آموزشی – پژوهشی، مذهبی، زیست محیطی، انسان دوستانه، خانواده دوستانه، حقوق بشر و … تقسیم می شوند. از طرفی بر اساس این که در چه سطحی فعالیت می کنند می توانند به ملی، منطقه ای و بین المللی تقسیم شوند .
برخی هم آن ها را با توجه به جهت گیری و اهدافشان تقسیم بندی می کنند. سازمان های دفاع از حقوق انسان ها، سازمان های حمایت از محیط زیست، سازمان های امدادگر، سازمان های صنفی و سازمان های هدایتی .
فعالیت های سازمان های مردم نهاد، محدود به فعالیت های محیط زیستی، اجتماعی، حمایتی و حقوق بشر نیست. آنها می توانند تغییرات اجتماعی یا سیاسی را در مقیاس وسیع یا بسیار محلی ترویج دهند. سازمانهای غیردولتی نقش مهمی در توسعه جامعه ، بهبود جوامع و ارتقای مشارکت شهروندان ایفا می کنند.