واقعه عاشورا و حادثه ای که در کربلا بر حسین (ع) و یارانش اتفاق افتاد بزرگترین درس تاریخ بشریت از ایثار و فداکاری در راه خدا، حق طلبی و دفاع از حقوق مظلومان است. لبان تشنه و زخم خورده اهل بیت امام حسین، سرهای از بدن جدا شده اصحاب امام حسین، دست ها و پاهای قطع شده برادر امام حسین، گلوی پاره پاره طفلان امام حسین و در نهایت سر بر نیزه رفته خود حسین (ع) و پیکرهای بر زیر سم اسب رفته اصحاب کربلا حکایت از آن دارد که عاشورا حماسه ای بزرگ از ایثار و فداکاری است.
پس از صلح امام حسن (ع) و معاویه عهدنامه ای مبنی بر عدم انتخاب جانشین توسط معاویه منعقد گردید اما معاویه عهدشکنی کرد و یزید بر تخت قدرت نشست. از طرفی مردم کوفه برای قیام علیه یزید به امام نامه نوشتند و امام به آن ها پاسخ داد. از این رو عهدشکنی خلافت و بیعت مردم دلیل لازم برای قیام امام حسین (ع) را فراهم کرد.
در عصر یزید، فكر، اخلاق و روش مسلمانان عوض شد، فساد و سوءاستفاده در همه‌جا رخنه كرد، رسوم حكومت‌های روم و ایران كه ظهور اسلام و نهضت آسمانی نو آن را پشت سر گذارده بود بازگشت كرد، شریعت و قرآن و احكام را به میل شخصی خود تأویل و توجیه میكردند. عقاید و آرا تحت كنترل و بازرسی شدید مأمورین حكومت درآمده بود. فرهنگ و تعلیم و تربیت اموی افكار را عوض میكرد و مردم را به قبول ظلم و خضوع و سكوت و تملق در برابر دستگاه‌های دولتی و خودمختاری معاویه پرورش میداد.
در میان كارمندان و مأموران و افسران كسی نبود كه از مافوق برای اطاعت از قانون اطاعت نماید یا از فرمان مافوق در دستور خلاف قانون اطاعت نكند. مأموران خود را به حقوق و جایزهها و انعامات فروخته بودند و مانند بندگان از اوامر معاویه و یزید و زیاد و شمر و دیگران اطاعت میكردند و قانون را برای اطاعت مافوق زیر پا میگذاشتند.
فقر عمومی و تنگدستی مردم را سخت در فشار گذارده و بیت‌المال مسلمین كه باید صرف رفاه حال مردم و پیشرفت امور اقتصادی و عمرانی و تأمین منافع عامه و ترقی و پیشرفت جامعه شود، بیشتر صرف انعام و جوایز و صله‌ها و حقوق‌های كلان به طرف‌داران سیاست و جاسوسان و تامین مزدورانی می شد که به زور شمشیر گردن مخالفان را قطع می کردند و به چپاول، غارتگری و ظلم و ستم می پرداختند. تمام این دلایل و اوضاع شرط کافی برای قیام امام حسین (ع) بود.
پس از اجبار در گرفتن بیعت از سوی والی مدینه، امام به زیارت حج مشرف شد و نامه هایی از سوی مردم بصره و کوفه دریافت کرد و مسلم بن عقیل را به این منظور به کوفه فرستاد. پس از دریافت خبر بیعت مردم کوفه با مسلم، امام به همراه اهل بیتش روانه عراق شد. در این حین مسلم بن عقیل توسط عبیدالله بن زیاد دستگیر و به شهادت رسید. مردم و بزرگان کوفه نیز که توسط عبیدالله ارعاب، سرکوب و تزویر شده بودند اقدام به بیعت شکنی با امام کردند.
در این هنگام لشکر حر با امام و یارانش برخورد می کند و مانع از بازگشت امام به مدینه می شود در این حال حضرت می فرمایند: مگر نمي بينيد كه به حق عمل نمي شود و از باطل پرهيز نمي شود. در اين حال سزاوار است كه مؤمن، لقاي پروردگار را طلب كند.
پس از پیوستن حر به یاران امام حسین (ع) لشکری انبوه به فرماندهی عمر بن سعد امام و یارانش را محاصره می کنند. و سرانجام در جمعه دهم محرم الحرام سال 61 هجری به شهادت و ملکوت اعلی نایل می آیند.
بخشی از وصیت نامه امام حسین (ع) به شرح زیر است:
من نه از روي خودخواهي و يا براي خوشگذراني و نه براي فساد و ستمگري از شهر خود بيرون آمدم؛ بلکه هدف من از اين سفر، امر به معروف و نهي از منکر و خواسته‌ام از اين حرکت، اصلاح مفاسد امت و احياي سنت و قانون جدّم، رسول خدا (ص) و راه و رسم پدرم، علي‌بن‌ابيطالب (ع) است. پس هر کس اين حقيقت را از من بپذيرد ( و از من پيروي کند ) راه خدا را پذيرفته است و هر کس رد کند ( و از من پيروي نکند ) من با صبر و استقامت ( راه خود را ) را در پيش خواهم گرفت تا خداوند در ميان من و بني‌اميه حکم کند که او بهترين حاکم است.
راهی که امام حسین در پیش گرفت نمونه بارز پایداری در رسالت الهی و شهادت در مسیر حق طلبی و اصلاح جامعه بود. خداوند شخصیتی چون امام حسین (ع) را یکبار آفریده است. خداوند دیگر کسی را اینچنین ندارد که در طبق اخلاص هرچه را داشته و دارد، به پای معشوق و معبود حقیقی خود می‌دهد. این شخصیت، تک است.
کار ایشان نیز در مقابله با دشمنان انتخابی بود. برای اینکه از جانب خدا به ایشان پیشنهاد شد که شما لقاءالله را می‌خواهید یا پیروزی را؟ و حضرت خود لقاءالله و پیوستن به معبود حقیقی را انتخاب کرد. حتی از ماوراء برای کمک ایشان آمدند و ایشان نپذیرفت. اجنه آمدند و گفتند یابن رسول‌الله ما حاضریم مبارزه کنیم و دشمنان را از بین ببریم. امام نپذیرفت و فرمود اگر قرار بر این کار باشد من از شما اختیاراتم بیشتر است.
يکي از ماندگارترين پيام هاي عاشورا که براي تمام بشريت در طول تاريخ، چه مسلمان و چه غيرمسلمان، آموزنده و زندگي سازاست،اين جمله امام (ع) است که فرمودند: «اگر دين نداريد، لااقل آزاده باشيد.» امام (ع) در اين جمله به اين نکته اشاره مي کند که انسانيت يک ملاک بسيار ارزشمند است که جداي از هر دين و مسلک که انسان ها از آن پيروي مي کنند و مؤمن به خداوند يا کافر هستند، يک گوهر دروني در وجود تمام آنهاست به نام انسانيت که اگر هر فرد به آن مراجعه کند، مي تواند راه درست و حقيقت را پيدا کند و حق و ناحق را به واسطه همين گوهر دروني تا حدود زيادي تشخيص دهد.
وقتي ما در زندگي انسان هاي بزرگي همچون امام حسين (ع) فکر کنيم و با آن ارتباط معنايي پيدا کنيم، ديگر صورت ظاهر را رها خواهيم کرد و به آنجايي مي رسيم که مي توانيم ذره اي از اين عظمت و شکوه را دريابيم و روح خويش را به سطوح بزرگ تر ارتقا دهيم. وقتي که شما تصميم مي گيريد با استفاده از آموزه هاي زندگي اين بزرگان به سمت خداوند نزديک شويد و در جهت اين تصميم گيري تلاش مي کنيد، به طور قطع عنايات الهي شامل حال شما خواهد شد و شما در تمام امور زندگي خود آثار آن را احساس خواهيد کرد.