در آيه 155 سوره بقره سخن از خشكسالي و قحطي به ميان آمده است و خدا از آن به عنوان وسيله اي براي آزمايش انسانها و كفاره گناهان ياد كرده است. ” ولنبلونکم بشیء من الخوف والجوع و نقص من الاموال و الانفس والثمرات و بشرالصابرین “: قطعا شما را به چيزى از قبيل ترس و گرسنگى و كاهشى در اموال و جانها و محصولات مى‌آزماييم و مژده ده شكيبايان را.
همانطور که در آیه ۴۶ سوره یوسف آمده است يُوسُفُ أَيُّهَا الصِّدِّيقُ أَفْتِنَا فِي سَبْعِ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعِ سُنْبُلَاتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ لَعَلِّي أَرْجِعُ إِلَى النَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَعْلَمُونَ؛ اى يوسف اى مرد راستگوى در باره اين خواب كه هفت گاو فربه هفت گاو لاغر آنها را مى خورند و هفت خوشه سبز و هفت خوشه خشگيده ديگر به ما نظر ده تا به سوى مردم برگردم شايد آنان تعبيرش را بدانند.
خداوند در آیه ۴۷ سوره یوسف در مورد راهکارهای زمان خشکسالی می‌فرماید: قَالَ تَزْرَعُونَ سَبْعَ سِنِينَ دَأَبًا فَمَا حَصَدْتُمْ فَذَرُوهُ فِي سُنْبُلِهِ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّا تَأْكُلُونَ؛ گفت هفت سال پى در پى مى كاريد و آنچه را درويديد جز اندكى را كه مى خوريد در خوشهاش واگذارید.
خداوند در آیه ۳۱ اعراف می‌فرماید: يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ؛ اى فرزندان آدم جامه خود را در هر نمازى برگيريد و بخوريد و بياشاميد اما زياده روى مكنيد كه او اسرافكاران را دوست نمى‌دارد.
آیه ۱۴۱ سوره انعام به مسئله اعتدال در مصرف اشاره دارد که همان معنای صرفه جویی و بهینه سازی مصرف در اقتصاد امروز جهان است. خداوند در این آیه اعتدال در مصرف و دوری از اسراف و تبذیر را اصلی مهم در هزینه کرد اموال اقتصادی برشمرده و می‌فرماید: «وَهُوَ الَّذِي أَنْشَأَ جَنَّاتٍ مَعْرُوشَاتٍ وَغَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ؛ و اوست كسى كه باغهايى با داربست و بدون داربست و خرمابن و كشتزار با ميوه‌هاى گوناگون آن و زيتون و انار شبيه به يكديگر و غير شبيه پديد آورد از ميوه آن چون ثمر داد بخوريد و حق بینوایان از آن را روز بهره بردارى از آن بدهيد ولى زياده روى مكنيد كه او اسرافكاران را دوست ندارد.
پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید: هرگاه کم‌فروشی شود، خداوند ایشان یعنی مردم را به خشکسالی و کمبود گرفتار می کند.
امام رضا(ع) می‌فرمایند: «هرگاه حاکمان دروغ بگویند باران نمی‌بارد.
از رسول خدا(ص) نقل شده است که فرمود: مادامی که امت من امر به معروف و نهی از منکر کرده و در تقوا یاور هم باشند در خیر و برکت قرار دارند اما اگر چنین نکردند برکات از آنها جدا شده و در آسمان و زمین هیچکس به یاری آنان نمی‌آید.
امام باقر(ع) می‌فرماید: از گناهانی که مانع نزول باران است، کم فروشی است که امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید رسول خدا(ص) فرموده است هر زمانی که فروشندگان در یک منطقه کم فروشی کنند، خداوند اهل آنجا را با خشکسالی و کمبود نعمت عذاب می‌کند.
رسول خدا(ص) فرموده است زمانی که مردم از دادن زکات ممانعت ورزند، زمین نیز برکات کشاورزی و میوه‌ها و معادن خود را از مردم می‌گیرد.
در بحارالانوار نیز آمده است: اى محمد، از امت تو هر کس گرفتار قحطى باشد، من فقط گنهکاران را به قحطى مبتلا می کنم. پس همه آنهایى که گرفتار قحطى شده‌اند، یک جا به من پناهنده شوند.
از رسول خدا (ص) نقل شده است که فرمود: مادامي که امت من امر به معروف و نهي از منکر کرده و در تقوا ياور هم باشند در خير و برکت قرار دارند اما اگر چنين نکردند برکات از آنها جدا شده و در آسمان و زمين هيچکس به ياري آنان نمي آيد.
همانا خدا استغفار و آمرزش خواستن را وسيله دائمى فرو ريختن روزى و موجب رحمت آفريدگان قرار داد و فرمود: از پروردگار خود آمرزش بخواهيد، که آمرزنده است، برکات خود را از آسمان بر شما فرو مي بارد و با بخشش اموال فراوان و فرزندان، شما را يارى می دهد و باغستانها و نهرهاى پر آب در اختيار شما مى گذارد. پس رحمت خدا بر آنکس که به استقبال توبه رود و از گناهان خود پوزش طلبد.
در حکمت 25 نهج البلاغه استفاده مي شود که مي فرمايد: “اى فرزند آدم، چون ببينى خداوند سبحان نعمتهايش را پى در پى به سوى تو می فرستد در حالى که او را نافرمانى می کنى از وى برحذر باش “و در حکمت 116 مي فرمايد: ” بسا کسي که با احسان و بخشش (خداوند) به او کم کم به عذاب و کيفر نزديک شده باشد”
در خطبه 198 نيز باز هم به مسئله توبه اشاره فرموده و مي فرمايد: پس کسى که تقوا را انتخاب کند، سختى ها از او دور گردند، تلخى ها شيرين و فشار مشکلات و ناراحتی ها برطرف خواهند شد و مشکلات پياپى و خسته کننده، آسان شده و مجد و بزرگى از دست رفته چون قطرات باران بر او فرو مى بارند، رحمت باز داشته حق باز مى گردد، و نعمت هاى الهى پس از فرو نشستن به جوشش مى آيند و برکات تقليل يافته، فزونى گيرند.
دعای امام سجاد(ع) به وقت طلب باران پس از خشکسالی:
بارخدایا، ما را به باران سیراب ساز، و رحمتت را بر ما بگستران به باران بسیار از ابری که برای رویانیدن گیاه شگفت‌انگیز در همه آفاق روان گشته.