پسته، یکی از اعضای خانواده بادام هندی، درخت کوچکی است که منشا آن آسیای مرکزی و خاورمیانه است. این درخت دانه هایی تولید می کند که به طور گسترده به عنوان غذا مصرف می شود. در سال 2019، ایران و ایالات متحده روی هم 74 درصد پسته جهان را تولید کردند.
پسته یک درختچه بومی ایرانی است که از خانواده بادام زمینی با دانه‌های خوراکی می باشد. این درختچه در نواحی خشک و در آب و هوای گرم یا معتدل پرورش می‌یابد. پسته به دلیل داشتن خواص آنتی‌اکسیدانی برای مقابله با بیماری‌های قلبی و عروقی و انواع سرطان مفید بوده و دارای مقادیر زیادی اسیدهای چرب اشباع نشده و پتاسیم می باشد.
ایرانیان، پسته را به سبب طعم قوی و شهرت فرهنگی آن «طلای سبز» می‌خوانند. تولیدکنندگان پسته ایرانی پسته های ممتاز گوناگونی را آماده و تأمین می‌کنند و این پسته ها، به‌منظور اطمینان از برخورداری از بالاترین کیفیت، دست چین می‌شوند. آن ها به گستره وسیع پسته های تولیدی خود می‌بالند چرا که با دراختیار داشتن چنین گستره‌ای می‌توانند محصولی را به مشتریان پیشنهاد دهند که کاملاً متناسب با نیاز و شرایطشان باشد.
تاریخچه پسته
به باور متخصصان، سابقه کشت نهال پسته در ایران، به 4000 سال پیش باز می‌گردد. کهن ترین اثر مکتوبی که در آن درباره‌ی این محصول نوشته شده، تاریخ هرودوت است. حتی در شاهنامه فردوسی نیز از این آجیل، به عنوان قوت و قدرت سپاهیان، یاد شده است.
پسته، محصولی است تماما ایرانی و خاستگاه آن را ایران و در مقام بعدی، خاورمیانه دانسته‌اند. اما به طور دقیق، به گفته مورخان این محصول از منطقه جنوب رود جیحون سرچمشه گرفته است. واژه پسته نیز، ریشه در زبان پارسی کهن دارد و از همین زبان، وارد زبان‌های اروپایی شده است.
خواص پسته
پسته مملو از مواد مغذی بوده، سرشار از آنتی اکسیدان است. همینطور کم کالری و سرشار از پروتئین نیز می باشد و می تواند به کاهش وزن کمک کند. علاوه بر این پسته در سلامت روده، کاهش کلسترول و فشار خون موثر است و می تواند موجب ارتقای سلامت رگ های خونی گردد. پسته یک خوراکی سرگرم کننده و خوشمزه است که می تواند به کاهش قند خون نیز کمک نماید.
انواع پسته
پسته خنجری دامغان، پسته شاه پسند دامغان، پسته سفید نوق، پسته ممتاز، پسته احمد آقایی، پسته قزوینی، پسته فندقی یا اوحدی، پسته بادامی و پسته کله قوچی را ممکن است بتوان به عنوان چند مدل از پسته های مطرح ایرانی دانست. به نظر می رسد از میان پسته های یاد شده پسته احمد آقایی، کله قوچی در سراسر کشور از جمله ارقام شناخته شده تر پسته نسبت به سایر ارقام آن محسوب می شوند.
مراحل کشت پسته
مناطقی که دارای زمستان های سرد و تابستانهای گرم با مقداری باران هستند برای پرورش پسته مناسب می باشند. دمای هوا مناسب برای پرورش پسته باید بیش از 37 درجه سانتیگراد باشد و پسته در حرارت کمتر از 9 درجه زیر صفر دوام نمیاورد.
نهال پسته را در مکانی قرار دهید که نور خورشید بصورت کامل به آن بتابد. پسته نیاز به خاکی مغزی و PH بین 7 تا 7.5 دارد یعنی باید میزان اسیدیته خاک خنثی باشد پس قبل از کاشت خاک را از نظر میزان اسیدیته و مقدار مواد مغزی بررسی کنید.
هنگام کاشت نهال های پسته به فاصله بین آنها توجه کنید. فاصله درخت های پسته باید 4 تا 5 متر باشد و بین ردیف های آنها باید به اندازه 5 تا 6 متر فاصله بگذارید زیرا پسته ها باید تا 10 متر رشد کنند.
درخت پسته نیاز به آبیاری روزانه یا حتی هفتگی ندارند. خاک محل کشت باید در فاصله بین دو آبیاری خشک شود. بهترین حالت آبیاری برای درخت پسته یک هفته در میان است. در ماه های پر باران به آبیاری درخت تان نیازی نیست اما در ماه های کم باران درخت را باید آبیاری کنید.
در هر سال دوبار کوددهی کنید و کود را فاصله 30 سانتی متری درخت و در زیر خاک قرار دهید و بعد از کود دهی آبیاری کنید تا استفاده از آن برای درخت آسان شود. همه علف های هرز را جدا کنید و مکان کاشت درخت را بدون علف هرز نگهدارید.
زمانی که پسته ها رسیدند، رنگ پوسته ها از سبز و زرد به قرمز تغییر میکند و پوسته ترک میخورد. پس وقتی این نشانه هارا مشاهده نمودید، محصول تان را برداشت کنید زیرا ممکن است آفات به پسته حمله کنند.
مراکز عمده فروش پسته
مهمترین بازارهای پسته در ایران بازار پسته تهران ، رفسنجان ، کرمان ، سیرجان و مشهد می‌باشند که مراکز معتبر و با سابقه فروش پسته در آنها حضور دارند. علاوه بر این ها تولید پسته در مه ولات خراسان و دامغان استان سمنان نیز رواج دارد.
صادرات و واردات پسته
کشورهای آلمان (۱۲۹ میلیون دلار)، ایتالیا (۱۰۵ میلیون دلار)، هند (۸۴ میلیون دلار)، فرانسه (۲۵ میلیون دلار)، عربستان و امارات هر کدام با ۲۳ میلیون دلار از بزرگ‌ترین واردکنندگان مغز پسته محسوب می‌شوند.
کشورهای ایران (۱۱۴ میلیون دلار)، آمریکا (۱۰۶ میلیون دلار)، ترکیه (۸۳ میلیون دلار)، آلمان (۵۴ میلیون دلار) و افغانستان (۲۹ میلیون دلار) از بزرگ‌ترین صادرکنندگان مغز پسته هستند.
در مراحل صادرات پسته، صادرکنندگان ملزم به گرفتن تاییدیه‌های بهداشتی و آزمایش کنترل آفلاتوکسین هستند. اما چنانچه صادرات پسته به صورت بسته بندی کامل شرکتی و دارای مجوزهای بهداشتی شرکت بسته بندی باشد، نیازی به تاییدیه مجدد ندارد و این روش مخصوص صادرات پسته فله است.
برای گرفتن تاییدیه‌های بهداشتی صادرات پسته، ابتدا از محصول نمونه گیری می‌شود و به منظور گرفتن گواهی بهداشت و سلامت نباتات به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
معیار کیفیت پسته
انس گیری یک معیار برای سنجش میزان بزرگی، رسیده بودن و مرغوبیت پسته است، اما باید توجه داشت که این تنها شرط برای مرغوبیت و همچنین تعیین میزان بهای آن نیست.
برای تعیین کیفیت یا تعیین انس پسته ۱۴۲ گرم پسته را وزن می کنیم و تعداد پسته آن را می‌شماریم. هر تعدادی که به دست آمد انس پسته محسوب می‌شود.
پسته یکی از محصولات استراتژیک ایران محسوب می‌شود، در خصوص صادرات این محصول باید گفت: طی چهار دهه گذشته و در اوج تحریم‌های آمریکا علیه ایران هیچ‌گاه صادرات این محصول متوقف نشده و دلیل این مسئله هم مزیت‌های بالای تولید این محصول در ایران است. پسته به‌عنوان مهمترین محصول کشاورزی صادراتی که ارز قابل‌توجهی را عاید کشور میکند، آینده‌ای روشن را پیش رو دارد و با توجه به پیش‌بینی افزایش برداشت محصول در سال جاری، ایران رقیبی عمده برای تولید کنندگان پسته در جهان محسوب می‌شود.